معرفی کتاب

معرفی کتاب به مناسبت قیام خونین 15 خرداد 1342

کتاب: نقش بازار در قیام ۱۵ خرداد
پدیدآور: رحیم روحبخش
ناشر: مرکز اسناد انقلاب اسلامی
تعداد صفحات: ۴۶۸

کتاب به بررسی و تحلیل نقش بازار در قیام ۱۵ خرداد سال ۱۳۴۲ (که بلافاصله پس از انتشار خبر دستگیری امام خمینی (ره) شکل گرفت) اختصاص دارد.

مباحث کتاب بر اساس اسناد و گزارش‌های ساواک در زمان وقوع قیام تدوین شده است. گفتنی است این اسناد در حال حاضر در "مرکز اسناد انقلاب اسلامی" نگهداری می‌شود.

کتاب از دو قسمت اصلی تشکیل شده است : ۱. مدخل پژوهشی، ۲. اسناد.
قسمت اول شامل سه بخش است: در بخش اول که "بازار در چشم انداز تاریخی ایران" عنوان گرفته، با تامل در وجوه تاریخی، پیوند بازار با روحانیت حول سه محور مورد بحث قرار گرفته است: "پیوند بازار با مذهب"، "چالش‌های بازار در تاریخ معاصر ایران" و "رویکرد نظری وضعیت بازار در آستانه قیام ۱۵ خرداد".

در بخش دوم نقش بازار "تهران" در قیام پانزده خرداد همگام با سیر تاریخی حوادث و تاکید بر ماجرای طیب و مهاجرت علما به تهران ارزیابی شده است.

بخش سوم به بررسی جایگاه بازار شهرستان‌ها در تعامل با روحانیت در قیام اختصاص دارد که طی آن نقش شهرهای بزرگ، به خصوص مراکز استان‌ها مانند اصفهان، تبریز، مشهد، شیراز، رشت، همدان و شهرهای مذهبی مانند، قم و خمین بررسی شده است.

قسمت دوم کتاب شامل اسناد ساواک درباره نقش و فعالیت بازار در قیام است که با فهرست تفصیلی اسناد آغاز می‌شود. در ابتدای هر سند، عنوانی به صورت جمله اسمیه درج شده که نمایانگر موضوع سند است. تعداد اسناد ۱۹۱ فقره است.

در پایان اسناد، گاهشمار حوادث، از فروردین ۱۳۴۰ تا فروردین سال ۱۳۴۳ ضمیمه شده است. فهرست منابع و ماخذ و تصاویر نمونه‌ای از اسناد، پایان بخش کتاب است.

اعتصاب و تعطیلی بازار، تظاهرات، تحصن، ارائه کمک‌های مالی به مبارزان و خانواده‌های زندانیان سیاسی از سوی گروه‌های مختلف بازار، نظیر اصناف، تجار بزرگ و متوسط، میدان داران و کاسبان جزء، از جمله شیوه‌های مبارزاتی بازاریان است که در این اسناد منعکس شده است.